Ένας ατέλειωτος σουηδικός χειμώνας

Χορταστικό αστυνομικό μυθιστόρημα

Η αλήθεια είναι, ότι είμαι πολύ επιφυλακτικός απέναντι στη σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία, επειδή κάποιες κριτικές, που έχω διαβάσει, με έχουν αποθαρρύνει. Για ΧΨ λόγους, όμως, απέκτησα την τριλογία του Λέιφ Πέρσον και αποφάσισα να κάνω το διάβημα και να διαβάσω το πρώτο βιβλίο – αυτό εδώ, δηλαδή. Και δεν μπορώ να πω, ότι μετάνιωσα – κάθε άλλο!

Το μυθιστόρημα ασχολείται με τη δολοφονία του Σουηδού πρωθυπουργού Ούλοφ Πάλμε, η οποία παραμένει ακόμη και σήμερα ανεξιχνίαστη. Ο πρωθυπουργός δεν κατονομάζεται και η δολοφονία λαμβάνει χώρα προς το τέλος του βιβλίου, αφού πρώτα ο Πέρσον έχει εισαγάγει πάρα πολλούς χαρακτήρες στην πλοκή. Το έναυσμα για την ιστορία είναι η αυτοκτονία ενός νεαρού Αμερικανού δημοσιογράφου, η οποία, αν και φαίνεται να μην περιέχει κάτι εγκληματικό, προβληματίζει τον επιθεωρητή Γιούχανσον, ο οποίος προσπαθεί να την εξιχνιάσει.

Ο Γιούχανσον είναι ίσως ο κεντρικός πρωταγωνιστής της πλοκής, αλλά γύρω του περιστρέφονται πολλοί άλλοι χαρακτήρες, που όλοι διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην ιστορία. Το μυθιστόρημα είναι ογκώδες και δαιδαλώδες με πάρα πολλές αναφορές στη σουηδική κοινωνία της δεκαετίας το 1970 και του 1980 και, ενώ ξεκινά ως ένα απλό αστυνομικό, εξελίσσεται και σε μια ιστορία κατασκοπίας. Ο Πέρσον διασπά τη δράση αφηγηματικά, υιοθετώντας κάθε φορά την οπτική ενός διαφορετικού προσώπου, αλλά και χρονικά, πηγαίνοντας μπρος και πίσω στο χρόνο, κρατώντας έτσι το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ο αφηγητής είναι παντογνώστης και μας μεταφέρει τις σκέψεις των πρωταγωνιστών, κυρίως όσες εκείνοι δεν αρθρώνουν.

Όπως και πολλοί συμπατριώτες του, έτσι και ο Πέρσον ασκεί κριτική στην κοινωνία της χώρας του, επισημαίνοντας την, άτυπη έστω, συνεργασία με τη ναζιστική Γερμανία, αλλά κυρίως επισημαίνοντας την ύπαρξη ακροδεξιών πυρήνων μέσα στη σουηδική κοινωνία γενικότερα και στη σουηδική αστυνομία ειδικότερα. Οι χαρακτήρες του είναι εξαντλητικά περιγραμμένοι, σε σημείο, που παρακολουθούμε την καθημερινότητά τους, η οποία φαίνεται να μην έχει σχέση με την κύρια υπόθεση. Το κυριότερο, όμως, είναι, ότι διαφέρουν πάρα πολύ ο ένας από τον άλλο και αυτό μας επιτρέπει να αποκτήσουμε πρόσβαση σε έναν ολόκληρο μικρόκοσμο.

Το βιβλίο κυλά αργά και νωχελικά, τυπικά σουηδικά, θα έλεγε κανείς. Δεν υπάρχει καθόλου καταιγιστική δράση και γενικά είναι μυθιστόρημα διαλόγων και σκέψεων και όχι πράξεων. Δεν υπάρχουν τρομερές ανατροπές, παρά μόνο στο τέλος της ιστορίας, ούτε μεγάλα μυστήρια, αφού στο τέλος αποκαλύπτεται, ότι σχεδόν όλα έγιναν κατά τύχη. Οι εξηγήσεις είναι τετριμμένες, ενάντια στην καθιερωμένη λογική των αστυνομικών μυθιστορημάτων, αλλά η διαδικασία, για να φτάσουμε σε αυτές είναι μακρά. Γενικά, το έργο χρειάζεται χρόνο και υπομονή, αλλά πιστεύω, ότι αποζημιώνει τους τολμηρούς και τις τολμηρές – τουλάχιστον με εμένα αυτό συνέβη και προσεχώς θα βάλω στο πρόγραμμα και τα δύο άλλα βιβλία της τριλογίας.

Πολύ καλή έκδοση από τον Ψυχογιό και εξαιρετική μετάφραση από το Γρηγόρη Ν. Κονδύλη, ο οποίος μετέφρασε το βιβλίο από τα σουηδικά κρατώντας και τη σωστή προφορά των ονομάτων και των τοπωνυμιών (για αυτό, άλλωστε, γράφει “Γιούχανσον” και όχι “Γιόχανσον). Λίγες επιπλέον σημειώσεις, πάντως δεν θα έβλαπταν, η Σουηδία είναι μια χώρα, για την οποία γνωρίζουμε ελάχιστα.